علت انقراض دایناسورها چیست؟

دایناسورها فرمانروایان مطلق زمین برای میلیون ها سال بودند. بارش شهاب سنگ های غول آسا و برخورد سیارک ها به زمین از علل انقراض دایناسورها است.

دایناسورها فرمانروایان پیشین زمین هستند. موجوداتی وحشی که قلمرویی قدرتمند را در سطح کره زمین به مدت 165 میلیون سال برای خود گسترده بودند و کمتر جانداری از گونه متفاوت وجود داشت که قدرت مقابله با آنان را داشته باشد.

اما چه شد که  این فرمانروایان روزی از دایره هستی محو شدند به گونه ای که انگار هرگز نمونه ای از آن ها بر روی زمین نبوده است جز تنها چند تکه فسیل!!!!

دانشمندان و زمین نگاران سالیان متمادیست که بر روی دوره زیست دایناسورها و علل نابودی آن ها به تحقیق و بررسی میپردازند. اما دلیل نابودی دایناسورها همچنان رازی سر به مهر باقی مانده است. در این مقاله سعی داریم تا نگاهی کامل به دوره نابودی نسل های زمین با نام (Cretaceous-Paleogene extinction) و آتش فشان سیفون های دیکان بیندازیم.  مطالعه این دوره ها که بزرگترین فرضیات علت نابودی دایناسورها را در خود جای داده است دانش ما در زمینه علل نابودی دایناسورها را افزایش میدهد.

نظریه اول علت انقراض دایناسورها : برخورد شهاب سنگ

از بزرگ ترین و قوی ترین فرضیه هایی که برای انقراض دایناسورها همیشه مطرح بوده است، برخورد شهاب سنگی به نام “چیکسولوب ” می باشد.

چیکسولوب یکی از بزرگ ترین رویدادهای برخوردی تاریخ زمین بوده است. این شهاب سنگ 10 کیلومتری، تا کیلومترها بر روی زمین تاثیر گذاشته است به گونه ای که شوک عظیمی با قدرت 5.0×1023 ژول انرژی تقریبا معادل  100000  گیگا تن تی ان تی بر روی زمین وارد شد. این شوک به تنهایی کافی بود تا زمین به مدت 50000 سال نابود از حیات و نیست شود.

این شوک عظیم به وقوع زمستان هسته ای منجر شد و زمین سالها در ابری غلیظ فرو رفت. دانشمندان آثار این شهاب سنگ را در لایه یک کیلومتری زمین یافته اند و این کشف منجر شده که بر این ادعا که دایناسورها بدین طریق از بین رفته اند مطمئن تر شوند.

 با این حال با تحقیقات بیشتر بر روی نشانه های شهاب باران زمین، دانشمندان به نتایج تازه تری دست یافتند. این مشاهدات حاکی از آن است که چیکسولوب  تنها یکی از برخوردهایی بوده است که زمینه نابودی عصر خزندگان را پدید آورده است. زیرا شواهدی از حیات در آن دوره مشاهده شده است پس در این حالت این برخورد به آن اندازه که تصور میشده بزرگ نبوده ونمیتوانسته حداقل 70 درصد بافت گیاهی و جانوری را تخریب کند. در واقع چیکسولوب  یکی از کوچکترین برخوردهای زمین بوده است!

بله دقیقا یکی از کوچک ترین! درست برعکس عبارتی که در ابتدای این فصل آورده ایم. مشاهدات حاکی از آن است که زمین در دوره ای مورد حمله شهاب سنگ های غول پیکر بسیاری واقع شد. شهاب سنگ هایی که منشا ورود فلزاتی همچون ایرودیوم در دل سنگ های زمینی شدند، سونامی های مرگبار پدید آوردند و همچنین اتمسفر زمین را به شکل چشمگیری به هم ریختند. در انتها آخرین ضربه کاری نامشخص در 65.5 میلیون سال رخ داد و منجر به نابودی دوسوم از بافت گیاهی و جانوری کره زمین شد.

نشانه هایی از این برخورد وجود دارد که اندازه آن بسیار بزرگتر از چیکولوسکوپ بوده است. این برخوردهای متعدد در کنار همدیگر دوره نابودی نسل های زمین یا (Cretaceous-Paleogene extinction) نام دارد.

نظریه دوم علت انقراض دایناسورها : برخورد سیارک ها و آتشفشان ها

یکی دیگر از نظریات قوی و مطرح درباره انقراض دایناسورها برمیگردد به دوره آتشفشان های عظیم که “سیفون های دیکان” هند از آن به وجود آمده اند.  سیفون های دیکان در واقه منطقه ای عظیم آتشفشانی هستند که در منطقه مرکزی و غرب هندوستان واقع شده اند. این نظریه که درمقابل نظریه برخورد شهاب سنگ قرار دارد. حاکی از آن است که برخورد سیارک هایی با زمین موجب ایجاد تکان های شدید مخرب، ضربه عظیم و داغ و یک سونامی بزرگ در سراسر زمین شده است.  این سونامی مذاب از دل زمین سربرآورد و منجر به پراکنده شدن سطح بالایی از  غبار و ذرات و گاز ها را به هوا بلند شد. این پدیده در مدت زمان زیادی توانست کل سطح زمین را به زیر تلی از غبار فرو ببرد و موجب کاهش تابش نور، یخ بستن اقیانوس ها و سرد شدن سطح زمین شود و بدین گونه نابودی  پروسه فتوسنتز را (جذب نور توسط گیاهان و گونه های حیاتی) به همراه داشته باشد.

نیروی برخورد این سیارک ها با زمین حدودا یک میلیارد برابر بمب هیروشیما تخمین زده شده است. این برخورد قدرتمند موجب پرتاب شدید ذرات خاک و گرد و غبار به سطح اتمسفر زمین شده است و موجبات یک زمستان سراسری چند هزارساله و در پی آن نابودی زیستی گیاهی و جانوری را پدید آورده است.

بنابرین سنگ و خاک و هرچه در اطراف محل برخورد بوده با قوت و سرعت بسیار زیادی به اتمسفر پرتاب شدند و در اثر آن یک سلسله عواملی بوجود آمد که به بروز زمستان سراسری در زمین گشته و بیشتر گونه های حیات را در طی چند روز نابود ساخت.

دایناسورها در این دوره طاقت فرسا نتوانستند خود را با تغییرات شدید جوی وقف دهند و کلیه گونه های آن ها از بین رفتند. البته تعدادی از گونه های پستانداران و گونه های جانوری میکروسکوپی و تک سلولی در اعماق اقیانوس ها از این حادثه عظیم جان سالم به در بردند و توانستند در نسل بعدی حیات زمین حضور داشته باشند.

سخن آخر

کلیه دلایل مطرح شده در رابطه با انقراض دایناسورها تنها در حالت فرضیه باقی مانده اند و هنوز هیچ کدام از فرضیه ها نتوانسته اند برای بشر اثبات شوند. زیرا شواهد کافی و مدون از گذشته موجود نیست با این حال ما سعی کردیم دو فرضیه مشهور که بیشترین احتمال صحت را داشته باشد با شما در میان بگذاریم.

آنچه که بر بشر روشن و واضح است تنها یک برخورد عظیم میتوانسته اینگونه زمین را به خوابی چند هزار ساله فرو ببرد و دوران امپراطوری چند صد میلیون ساله خزندگان را به اتمام برساند. اما اینکه این برخورد دقیقا چه بوده ، چه اندازه ای داشته و در کجای زمین رخ داده هنوز رازی سر به مهر است که برای گشودن گره آن باید تحقیقات بسیاری داشته باشیم و شواهد روشن تری به دست آوریم. و کلیه این مراحل باید قبل از برخوردی دیگر انجام شود، قبل از آنکه حیات کنونی زمین نیست و نابود شود!